Biuletyn informacyjny OIPiP

Lipiec-Sierpień 2007r.

„Funkcjonowanie opieki położniczej w opinii położnych POZ i ich pacjentek na terenie miasta Poznania i innych miast wojewódzkich" - wstępny raport z badań.

Dr n. med. Maria Biskupska, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Wydział Nauk o Zdrowiu,
Katedra Profilaktyki Zdrowotnej ul. M. Smoluchowskiego 11, 60-179 Poznań tel.: (0 61) 861 22 43.
r n biol. Tomasz Niewiadomski, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Katedra Nauk o Zdrowiu, ul. M. Smoluchowskiego 11, 60-179 Poznań.

Opieka sprawowana przez położną podstawowej opieki zdrowotnej jest ważnym elementem podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) w Polsce. Tworzy ona istotną część systemu ochrony zdrowia i jest ściśle związana z ogólnym rozwojem społeczno-ekonomicznym społeczeństwa. Wysoki poziom wiedzy zawodowej położnych jest gwarantem ich zawodowej samodzielności i oznacza przejęcie pełnej odpowiedzialności za działania podejmowane na rzecz rodziny w środowisku. Położna POZ wybrana przez pacjentkę zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, planuje i realizuje kompleksową opiekę położniczo-neonatologiczno-gineko-logiczną nad kobietą, noworodkiem i niemowlęciem w miejscu zamieszkania. Zadania położnej POZ są szerokie i zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r. w sprawie zakresu zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej i obejmują świadczenia w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki chorób, świadczenia pielęgnacyjne, diagnostyczne, lecznicze i rehabilitacyjne. Opieka ta obejmuje opiekę nad kobietą we wszystkich okresach życia, noworodkiem i niemowlęciem do drugiego miesiąca życia. W roku 2006 wykonaliśmy badania w ramach projektu „Funkcjonowanie opieki położniczej w opinii położnych podstawowej opieki zdrowotnej i ich pacjentek na terenie miasta Poznania i innych miast wojewódzkich". Realizację projektu zaplanowaliśmy na dwa lata, a jego głównym celem jest ocena funkcjonowania opieki położniczej na terenie miasta Poznania i innych miast wojewódzkich.
Postanowiliśmy:
- ocenić zakres działalności położnych POZ udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w ramach różnych form organizacyjnych POZ,
- ustalić wpływ formy organizacyjnej udzielania świadczeń POZ na zakres działalności badanych położnych,
- zbadać satysfakcję z pracy położnych POZ oraz
- zbadać poziom zadowolenia pacjentek z opieki zdrowotnej realizowanej w stosunku do nich i noworodków i niemowląt do drugiego miesiąca życia.
Aby osiągnąć wyznaczone cele skonstruowaliśmy kilka narzędzi badawczych.
1. Ankieta „Opieka położnej podstawowej opieki zdrowotnej" skonstruowana została na bazie zadań położnej POZ określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r. w sprawie zakresu zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej. Narzędzie zawierało 124 pytania ułożone w grupy dotyczące świadczeń z zakresu profilaktyki i patronaży, diagnostyki, pielęgnacji, leczenia i rehabilitacji. Badania zostały przeprowadzone w 2006 roku wśród położnych udzielających świadczeń opieki zdrowotnej na terenie miasta Poznania w ramach umów z Narodowym Funduszem Zdrowia. Spośród 46 położnych, do których skierowano anonimowe ankiety, dokumentację zwróciło 38 osób, a analizie poddano 29 prawidłowo wypełnionych dokumentów wypełnionych przez położne obejmujące opieką ponad 121 tysięcy osób.
Jak wykazały przeprowadzone badania, zadania z zakresu promocji zdrowia mają wraz z zadaniami z zakresu diagnostyki zasadnicze znaczenie w pracy położnej podstawowej opieki zdrowotnej, która towarzyszy rodzinie i wspiera ją w ciągu całego życia. Duża liczba działań w zakresie promocji zdrowia świadczy o dużych potrzebach rodzin i o konieczności dobrego przygotowania zawodowego położnych rodzinnych w zakresie fizjologii rozrodu, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej.
2. Narzędzie „Karta środowiskowa" przygotowano w celu odnotowywania podczas wizyt patronażowych: podstawowych danych o rodzinie (zapis graficzny, więzi, sytuacja bytowa), stanu położnicy i noworodka oraz procesu pielęgnowania. W wyniku przeprowadzonych patronaży uzyskano 122 komplety prawidłowo wypełnionej dokumentacji. Analizie poddano grupy dominujących problemów, z którymi spotyka się położna udzielając świadczeń opieki zdrowotnej w odniesieniu do położnicy i noworodka. Badania zostały przeprowadzone w 2006 roku wśród podopiecznych 19 położnych udzielających świadczeń opieki zdrowotnej na terenie miasta Poznania w ramach umów z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ).
Po wstępnej analizie procesów pielęgnowania wyodrębniono cztery dominujące grupy problemów występujących u położnic i cztery zasadnicze grupy problemów u noworodków. U położnic były to problemy związane z karmieniem (81,1%), problemy związane zpielęgnacją krocza/rany pooperacyjnej (60,7%), problemy emocjonalne związane z porodem (23,8%) oraz inne problemy (hemoroidy, zaparcia, ból) (55,7%). Problemy występujące u noworodka/niemowlęcia to problemy związane z pielęgnacją skóry (26,2%), problemy związane z karmieniem (75,4%), problemy związane z pielęgnacją kikuta pępowinowego (23,8%) oraz inne problemy (51,7%). Przy użyciu testu Chi2 nie znaleziono zależności między wiekiem, wykształceniem i uczęszczaniem w czasie ciąży do szkoły rodzenia, a występowaniem problemów u matek i noworodków. Nie było także zależności pomiędzy uczęszczaniem do szkoły rodzenia, obecnością dziecka przy matce na sali porodowej, w oddziale, a występowaniem problemów związanych z karmieniem u matki i u dziecka. W wyniku przeprowadzonych badań można było wyciągnąć wnioski, że pomimo dostępnych publikacji i działań prewencyjnych rodzina w czasie połogu spotyka wiele problemów spowodowanych głównie brakiem wiedzy i dolegliwościami somatycznymi, a pomoc wykwalifikowanej położnej POZ jest w tym okresie niezbędna.
3. Narzędziem badawczym mierzącym satysfakcję z pracy położnych był wielowymiarowy "Kwestionariusz satysfakcji w ochronie zdrowia", zawierający'44 pozycje podzielone na osiem wymiarów (praca i warunki pracy, - 11 pozycji, możliwości rozwoju - 2 pozycje, zwierzchnicy - 4 pozycje, relacje ze współpracownikami - 7 pozycji, relacje z pacjentami - 5 pozycji, płace - 2 pozycje, praca ogólnie - 9 pozycji, stosunek do zmian - 4 pozycje). Dla potrzeb badania zadowolenie z pracy zdefiniowano jako afektywną odpowiedź jednostki na różne obszary lub aspekty środowiska pracy (wymienione wyżej). Założenia reformy systemu ochrony zdrowia w Polsce zakładały wzrost znaczenia POZ i ogólną poprawę jakości opieki zdrowotnej. Należy pamiętać, że w aspekcie jakości opieki zdrowotnej zadowolony pracownik jest w stanie świadczyć usługi na wysokim poziomie. Dlatego też zadowolenie z pracy powinno być jednym z nieodłącznych elementów w procesie zapewniania wysokiej jakości opieki zdrowotnej.
Badania zostały przeprowadzone wśród 46 położnych udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umów z NFZ w 2006 roku na terenie miasta Poznania, analizie poddano 40 prawidłowo wypełnionych kwestionariuszy. Analizie poddano wpływ wybranych czynników, takich jak np. wiek, kwalifikacje zawodowe, staż pracy (w tym staż w POZ) na zadowolenie z pracy położnych. W dotychczas przeprowadzonych badaniach nie potwierdzono istotnego wpływu poziomu kwalifikacji zawodowych na poziom satysfakcji z pracy. Stwierdzono natomiast pozytywne korelacje poziomu satysfakcji z pracy z wiekiem oraz stażem w zawodzie położnej.
4. Narzędziem badawczym do badania satysfakcji pacjentek jest składający się z 18 pytań kwestionariusz wypełniany po wizycie położnej POZ. Jako wymiary satysfakcji pacjentek uznano poczucie bycia zrozumianym, bycia poinformowanym i ogólne poczucie zadowolenia. Obecnie trwa zbieranie ankiet od pacjentek i opracowywanie uzyskanych wyników, które mamy nadzieję, że przybliżą nam doświadczenia i oczekiwania pacjentek w zakresie pracy położnej POZ.

***

Na drugim międzynarodowym sympozjum naukowym „Środowiskowe źródła zagrożeń zdrowotnych" organizowanym w kwietniu br. przez Katedrę i Zakład Higieny A M. w Lublinie zaprezentowaliśmy prace:
- "Uwarunkowania zadowolenia z pracy położnych podstawowej opieki zdrowotnej" (Determinants of job satisfaction for community midwives),
- "Dominujące problemy pielęgnacyjne w pracy położnych podstawowej opieki zdrowotnej" (Most frequent nursing problems encountered by community midwives),
- "Wybrane zadania położnej podstawowej opieki zdrowotnej w odniesieniu do noworodków i niemowląt do drugiego miesiąca życia" (Selected tasks of community midwives in relation to newborns and infants less than two months old). Prace te zostaną opublikowane w Polish Journal of Environmental Studies.
Na międzynarodowej konferencji "Promocja zdrowia w różnych okresach życia" organizowanej przez Katedrę i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego AM w Lublinie zaprezentowaliśmy prace opublikowane w Annales UMCS Sectio D Medicina (VOL LXII, suppl. XVIII, 2007):
- "Zadania w zakresie promocji zdrowia w pracy położnej podstawowej opieki zdrowotnej" (Tasks concerning health promotion in the work of community midwives),
- "Humanizacja porodu" (Humanization of childbirth).
Zgodnie z pierwotnymi założeniami rozpoczęliśmy już realizację badań na terenie innych miast wojewódzkich (Białystok, Bydgoszcz i Wrocław). Po ich zakończeniu nastąpi porównanie wyników uzyskanych w Poznaniu z wynikami uzyskanymi na terenie innych miast wojewódzkich oraz ustalenie znaczenia opieki położnych POZ w aspekcie nowej rzeczywistości organizacyjno-prawnej ochrony zdrowia.
Wydatną pomoc w realizacji projektu zaoferowała Pani mgr Eleonora Kamińska Przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Poznaniu, pomoc uzyskaliśmy także od poznańskich położnych, które biorąc udział w przedmiotowym badaniu poświęciły wiele czasu na wypełnienie opisanych wyżej dokumentów.
Dziękujemy Paniom za dotychczasową współpracę w realizacji projektu „Funkcjonowanie opieki położniczej w opinii położnych POZ i ich pacjentek na terenie miasta Poznania i innych miast wojewódzkich" i zapraszamy do wzięcia udziału w kolejnych jego etapach.
Mamy nadzieję, że uzyskane w ramach w/w projektu informacje mogą przyczynić się do poprawy jakości świadczeń położnych POZ oraz do zwiększenia zadowolenia ich podopiecznych.