Czy pielęgniarka na dyżurze może podać pacjentowi środek kontrastowy przy użyciu strzykawki automatycznej w celu wykonania tomografii?

Jakie powinna posiadać kwalifikacje?

Odpowiedź

Odpowiedź zawarta jest w uzasadnieniu.

Uzasadnienie

Artykuł 33g ust. 6 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1512 z późn. zm.) - dalej u.p.a. stanowi, że jednostka ochrony zdrowia tworzy, na podstawie wzorcowych procedur radiologicznych dla uzasadnionych ekspozycji medycznych uznanych za standardowe, udokumentowane robocze procedury postępowania wymagane przez system zarządzania jakością. W oparciu o przepis art. 33g ust. 7 u.p.a., wykaz stosownych procedur został opublikowany w drodze obwieszczenia Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie ogłoszenia wykazu wzorcowych procedur radiologicznych z zakresu radiologii - diagnostyki obrazowej i radiologii zabiegowej (Dz. Urz. MZ poz. 78).

Wyjaśnić należy, że do czasu opublikowania wyżej wymienionych procedur, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2014r. można było stosować do badań, zabiegów i procedur przepisy § 58 ust. 2-9 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1015 z późn. zm.) - dalej r.b.s.p.j. Stosownie do § 58 ust. 4 r.b.s.p.j. lekarze posiadający specjalizację z medycyny nuklearnej lub, pod ich nadzorem, lekarze będący w trakcie takiej specjalizacji mogli zlecić innym lekarzom, radiofarmaceutom, technikom elektroradiologii lub pielęgniarkomwykonanie technicznych elementów procedur medycznych, w których używane są produkty radiofarmaceutyczne. Lekarze ci sprawowali nadzór nad wykonywaniem zleconych czynności. Powołując się na przepis art. 15 ust.1 w związku z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1345 z późn. zm.) w wielu opiniach wyrażano słuszny pogląd, iż pielęgniarka powinna podać środek kontrastujący na zlecenie i pod nadzorem lekarza.

W chwili obecnej należy już stosować procedury, o których mowa w art. 33g ust. 6 u.p.a. Obwieszczenie Ministra Zdrowia w sprawie ogłoszenia wykazu wzorcowych procedur radiologicznych z zakresu radiologii - diagnostyki obrazowej i radiologii zabiegowej zawiera w załączniku wykaz wzorcowych procedur radiologicznych z zakresu radiologii - diagnostyki obrazowej i radiologii zabiegowej. Zamieszczone w załączniku procedury zawierają wszelkie niezbędne informacje dotyczące celu, jednostek chorobowych do których ma zastosowanie dana procedura, przeciwwskazań, wymagań dotyczących stosowanego sprzętu i aparatury medycznej, personelu uczestniczącego w danej procedurze, kwalifikacji zawodowych personelu oraz szereg innych szczegółowych wymagań, zaleceń itp. Dla przykładu przywołać można procedurę 1.032 TK tkanki miękkie szyi, bez i z wzmocnieniem kontrastowym (str. 179) - pkt 11 części ogólnej; procedurę 5.184 TK określona okolica anatomiczna kończyny dolnej, bez i z wzmocnieniem kontrastowym (str. 703)- pkt 11 części ogólnej, gdzie w wykonaniu procedury wymaga się obecności pielęgniarki w procedurach planowych. Jednakże nie wszystkie procedury TK wymagają obecności personelu pielęgniarskiego. Na przykład procedura 5.185 TK określona okolica anatomiczna kończyny górnej, bez wzmocnienia kontrastowego w pkt 11 części ogólnej - Wykaz personelu biorącego udział w realizacji procedury i kwalifikacje wymagane od tego personelu, nie wskazują na konieczność uczestniczenia pielęgniarki w tej procedurze. Podkreślić należy, że w zależności od procedury wymagana jest obecność pielęgniarki lub nie. Podobnie są procedury wymagające w zakresie wyposażenia pomocniczego strzykawki automatycznej np. procedura 5.192 TK flebografia, kończyna górna (str. 732). W tej procedurze wymagana jest obecność pielęgniarki w procedurach planowych. Są również procedury wymagające obecności nie tylko lekarzy posiadających tytuł specjalisty w dziedzinie radiologii i diagnostyki obrazowej, technika elektroradiologii i pielęgniarki, ale też w uzasadnionych przypadkach wymagające obecności lekarza specjalisty w dziedzinie anestezjologii i pielęgniarki anestezjologicznej.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 marca 2008r. w sprawie w sprawie minimalnych wymagań dla jednostek ochrony zdrowia udzielających świadczeń zdrowotnych z zakresu rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej oraz diagnostyki i terapii radioizotopowej chorób nienowotworowych (Dz. U. z Nr 59, poz. 365 z późn. zm.) - dalej r.m.w.r.r., w § 8 r.m.w.r.r., stanowi, że jeżeli procedury medyczne tego wymagają, w jednostce ochrony zdrowia w pracowniach rentgenowskich zatrudnia się pielęgniarki posiadające umiejętności w zakresie procedur zabiegowych, a także w zakresie obsługi strzykawek automatycznych. Paragraf 9 r.m.w.r.r. przewiduje, że w jednostkach ochrony zdrowia, w których wykonuje się procedury radiologii zabiegowej naczyniowej, zapewnia się podczas trwania procedury opiekę anestezjologiczną lekarza specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii oraz pielęgniarki, która posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki lub która ukończyła kurs kwalifikacyjny z tej dziedziny. W przypadku procedur radiologii zabiegowej nienaczyniowej udział tych osób określony jest opisem właściwej procedury ustalonej w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 33g ust. 15 u.p.a.

Odnosząc się już do samego pytania, uznać należy, że do podawania środka kontrastowego przy użyciu strzykawki automatycznej powinna przystąpić pielęgniarka, która została przeszkolona w tym zakresie. Ponadto, zwrócić należy uwagę, iż wymóg uczestniczenia pielęgniarki pojawia się w zasadzie tylko w procedurach planowych.