Pani
Barbara Dąbrowska Prezes
Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Instrumentariuszek

W nawiązaniu do pisma Pani Prezes zawierającego stanowisko polskich pielęgniarek operacyjnych, które zostało zgłoszone podczas debaty dotyczącej rozwoju zawodowego pielęgniarstwa operacyjnego oraz w nawiązaniu do uwag Stowarzyszenia, Departament Pielęgniarek i Położnych przekazuje informacje i wyjaśnienia do przedstawionych wniosków.

1.
Odnosząc się do wniosku dotyczącego „ustalenia minimalnych norm zatrudnienia na poziomie zapewniającym bezpieczne i w zgodzie z normami ISO 9001 przeprowadzenie operacji/badania inwazyjnego, czyli 2 pielęgniarki/położne operacyjne: (instrumentująca i asystująca instrumentariuszce) na jeden czynny stół operacyjny (na jednego pacjenta) ", Departament informuje, iż certyfikat ISO 9001 jest to zaświadczenie, dowód zapewniający, że wyrób, proces lub usługa są zgodne z określoną normą lub przepisem prawnym. Certyfikat ISO jest potwierdzeniem wprowadzenia i stosowania systemu zarządzania jakością w danym podmiocie leczniczym i świadczy o spełnieniu wymagań normy w określonym zakresie. Jest to kompleksowy system oceny jakości, który odnosi się przede wszystkim do sposobu funkcjonowania i zarządzania.
Podmioty lecznicze, które posiadają certyfikat ISO, w zakresie np. norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych zobowiązane są do stosowania wymogów określonych dla tego zakresu ISO. Natomiast należy nadmienić, iż część podmiotów nie posiada takiego certyfikatu. W związku z tym, narzucanie stosowania wymogów określonych w normach ISO nie może odnosić się do wszystkich podmiotów leczniczych.
Natomiast regulacje dotyczące ustalenia minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w danym podmiocie leczniczym, wynikają z art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. poz. 217) i należą do kompetencji kierownika podmiotu leczniczego, który ustala minimalne normy zatrudnienia pielęgniarek i położnych na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (Dz. U. 2012, poz. 1545). Minister Zdrowia pozostawił kierownikowi podmiotu leczniczego autonomię i swobodę w zakresie ustalenia minimalnej liczby pielęgniarek i położnych, ponieważ kierownik posiada wiedzę dotyczącą rzeczywistych potrzeb oraz możliwości występujących w zarządzanym przez niego podmiocie. O ich wdrożeniu i racjonalnym wykorzystaniu decyduje również kadra zarządzająca podmiotem leczniczym w tym także pielęgniarki naczelne, oddziałowe. Ustawa o działalności leczniczej daje kierującym jednostkami lub komórkami organizacyjnymi określonymi w regulaminie organizacyjnym, jak też przedstawicielom organów samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych oraz związków zawodowych pielęgniarek i położnych działających na terenie podmiotu, uprawnienie do opiniowania ustalonych przez kierownika danego podmiotu leczniczego minimalnych norm zatrudnienia. Przepisy nowego rozporządzenia wskazują podmiotom leczniczym czas do dnia 31 marca 2014 r. na ustalenie nowych norm, zgodnie ze wskazanym w rozporządzeniu sposobem. Po zakończeniu procesu wprowadzania przedmiotowego rozporządzenia będzie można ocenić skutki oraz funkcjonowanie nowego sposobu ustalania norm i wprowadzić ewentualne zmiany w tym zakresie.
W przypadku przepisów dotyczących bloku operacyjnego zabezpieczenie obsady pielęgniarskiej powinno uwzględniać wykonywane w bloku zadania, w związku z procedurami epidemiologicznymi oraz koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa pacjentowi i personelowi. Dlatego też przy ustalaniu minimalnej liczby pielęgniarek w bloku operacyjnym należy uwzględniać również rekomendacje Zespołu kontroli zakażeń szpitalnych. Kwestia obsady pielęgniarskiej może być także określona w wewnętrznych przepisach podmiotu leczniczego np. w regulaminie organizacyjnym.
Ponadto należy zaznaczyć, że odpowiedzialność za zarządzanie podmiotem leczniczym ponosi kierownik podmiotu leczniczego, on też podejmuje decyzję o sprawach kadrowych i odpowiada za zatrudnienie na danym stanowisku pracy osoby, ale posiadającej wymagane przepisami kwalifikacje.
Należy podkreślić, że świadczeń zdrowotnych mogą udzielać jedynie osoby wykonujące zawód medyczny, a takimi nie są salowe. Zatem zastępowanie pracy pielęgniarek przygotowanych do realizacji zadań na bloku operacyjnym przez salowe jest niewłaściwe i niedopuszczalne.
Tym bardziej, jak wskazuje Konsultant Krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego - Pani dr n. med. Beata Ochocka, „jednym z najważniejszych zadań stawianych pielęgniarkom operacyjnym jest zapewnienie pacjentowi, u którego przeprowadzany jest zabieg operacyjny bezpieczeństwa, także takie postępowanie, które nie prowadzi do powstania u pacjenta zakażenia szpitalnego, za które byłaby odpowiedzialna pielęgniarka, a któremu można było zapobiec stosując wszystkie niezbędne elementy wiedzy, praktyki, środków, wyposażenia i organizacji pracy. Od pielęgniarek operacyjnych wymaga się rzetelnego przestrzegania ogromnej odpowiedzialności zawodowej, umiejętności znakomitej organizacji stanowiska pracy, wysokiego reżimu sanitarno-higienicznego, ładu i porządku".
Ponadto kwestia dotycząca zapewniena właściwej obsady pielęgniarskiej uregulowana jest również w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych (Dz. U. Nr 81 poz. 484), które określa, iż niezależnie od formy działalności podmiotu leczniczego, każdy świadczeniodawca zobowiązany jest wykonywać umowę zgodnie z warunkami udzielania świadczeń określonymi w ogólnych warunkach, odrębnych przepisach oraz zgodnie z warunkami wymaganymi od świadczeniodawców, określonymi przez prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w szczegółowych materiałach informacyjnych dla poszczególnych rodzajów świadczeń (zarządzenia prezesa NFZ).

2.
Odnośnie wniosku dotyczącego „utrzymania specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego jako odrębnego szkolenia specjalizacyjnego", Departament wskazuje, iż projektowane rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być prowadzona specjalizacja i kursy kwalifikacyjne, zakłada zmniejszenie liczby dziedzin pielęgniarstwa, łącząc zbliżone tematycznie dziedziny pielęgniarstwa, co przygotowałoby pielęgniarkę, położną do wykonywania świadczeń zdrowotnych dla szerszej grupy pacjentów, dając większą możliwość zmiany obszaru zatrudnienia z zachowaniem przydatności zdobytego tytułu specjalisty w danej dziedzinie.
Propozycja połączenia szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego z pielęgniarstwem operacyjnym nie znalazła akceptacji środowiska zawodowego, co zostało zaakcentowane na Konferencji uzgodnieniowej, która odbyła się w dniu 25 marca 2013 roku, jak również na Konferencji uzupełniającej z dnia 17 kwietnia br. Planowane jest kolejne spotkanie gdzie wypracowana zostanie ostateczna propozycja projektowanego rozporządzenia.

3.
W zakresie wniosku dotyczącego „oddzielnego konsultanta, powołanego ze środowiska pielęgniarek operacyjnych, który sprostałby zadaniom współczesnego pielęgniarstwa operacyjnego i podjąłby żywą i merytoryczną współpracę ze środowiskiem", Departament informuje, iż powyższe uzależnione jest m. in. od ustalenia dziedzin pielęgniarstwa. Jednocześnie należy wskazać, iż jest powołany Konsultant Krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego i operacyjnego, który wykonuje zadania z upoważnienia i na rzecz Ministra Zdrowia, zgodnie z ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia (Dz. U. z 2009r. Nr 52, poz. 419, z późn. zm.). Ponadto do zadań konsultanta zgodnie z art. 9 ww. ustawy należy:
1) wykonywanie zadań opiniodawczych, doradczych i kontrolnych dla organów administracji rządowej, podmiotów tworzących w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, Narodowego Funduszu Zdrowia i Rzecznika Praw Pacjenta;
2) prowadzenie nadzoru nad stroną merytoryczną doskonalenia zawodowego i szkolenia specjalizacyjnego lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych, farmaceutów oraz osób wykonujących inne zawody medyczne lub inne zawody mające zastosowanie w ochronie zdrowia;
3) udział w pracach komisji i zespołów powoływanych w celu realizacji polityki zdrowotnej;
4) sporządzanie opinii dotyczących doskonalenia zawodowego lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych, farmaceutów oraz osób wykonujących inne zawody medyczne lub inne zawody mające zastosowanie w ochronie zdrowia;
5) sporządzanie opinii dotyczących realizacji szkolenia podyplomowego i specjalizacyjnego lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych, farmaceutów oraz osób wykonujących inne zawody medyczne lub inne zawody mające zastosowanie w ochronie zdrowia w zakresie wynikającym z określonego programu kształcenia oraz sprawują nadzór nad ich merytoryczną realizacją.
6) Odnosząc się do wniosku dotyczącego „wyraźnego zapisu w kontraktach podpisywanych z NFZ o składzie osobowym zespołów operacyjnych i umieszczania w nich pielęgniarek/położnych operacyjnych", należy wskazać, iż ogólne warunki w poszczególnych zakresach świadczeń gwarantowanych są uregulowane na poziomie różnych aktów prawnych, natomiast powyższa propozycja jest bardzo szczegółowym zapisem. W związku z powyższym przedmiotowa kwestia powinna zostać rozwiązana i uregulowana na poziomie podmiotu leczniczego.

Odpowiadając na „żądanie środowiska pielęgniarek operacyjnych dotyczące wyższych, niż w innych specjalnościach pielęgniarskich, uposażeń", informuję, iż ogólny poziom wynagrodzenia osób zatrudnionych w ramach realizacji umów zawartych z oddziałami NFZ, w tym też pielęgniarek i położnych, jest pochodną wykonania zakontraktowanej wartości umowy na realizację świadczeń opieki zdrowotnej.

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217), za zarządzanie takim podmiotem odpowiada jego kierownik, do niego zatem należy decyzja w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania podmiotu, w tym w kwestiach związanych z zatrudnianiem i wynagradzaniem pracowników. Kształtowanie poziomu wynagrodzeń w danym podmiocie uzależnione jest też od kondycji ekonomicznej podmiotu, dostępnej wielkości nakładów finansowych, realiów lokalnego rynku pracy, a bazuje na wewnątrzzakładowych rozwiązaniach organizacyjnych i regulaminowych.

Beata Cholewka