Wytyczne w zakresie stosowania penicyliny i środków penicylinopochodnych, z uwzględnieniem warunków, w jakich mogą być stosowane.

Podstawami prawnymi, określającymi zakres obowiązków i uprawnień dotyczących stosowania penicyliny i środków penicylinopochodnych przez pielęgniarki są: ustawa z dnia 5 lipca 1996 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (t. j. Dz. U. z 2001 r., Nr 57, poz. 602) – zwana dalej ustawą oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 1997 roku w sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, wykonywanych przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakres i rodzaj takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie sprawie (Dz. U. z 1997r., Nr 116, poz. 750) - zwane dalej rozporządzeniem.
Na podstawie art. 4 wyżej wymienionej ustawy, pielęgniarka wykonuje czynności właściwe dla zawodu poprzez realizację zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji. Dlatego też, główną podstawą do podania leku, przez pielęgniarkę lub położną, niezależnie od warunków, w jakich lek jest podawany, będzie udokumentowane zlecenie lekarskie. Pielęgniarka, może wykonać zabieg, w warunkach domowych, bez obecności lekarza, jedynie na podstawie wyraźnego zapisu zawartego w zleceniu.
Zgodnie z art. 45 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (t. j. Dz. U. z 2002 r. Nr 21 poz. 204 ze zm.), lekarz ponosi odpowiedzialność za powyższe czynności, natomiast pielęgniarka zobligowana jest do prawidłowego wykonania zlecenia lekarskiego. Jednocześnie art. 22 punkt 5 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej daje pielęgniarce prawną możliwość odmowy wykonania zlecenia lekarskiego, pod warunkiem podania przyczyny na piśmie.
Wskazane wyżej rozporządzenie Ministra Zdrowia w § 1 ust. 3, który stanowi katalog zamknięty świadczeń leczniczych dopuszczonych do samodzielnego wykonywania przez pielęgniarkę, nie zawiera zapisów dotyczących stosowania penicyliny oraz środków penicylinopochodnych. W związku z tym, należy stwierdzić, że pielęgniarka może stosować wyżej wymienione leki, wyłącznie na wyraźne zlecenie lekarza.
Reasumując, należy stwierdzić, że w chwili obecnej nie obowiązują szczegółowe regulacje prawne dotyczące przedmiotowej sprawy. Przypomnieć należy, iż do 5 sierpnia 1997 roku obowiązywało zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 7 września 1981 roku w sprawie wykonywania niektórych czynności zawodowych przez pielęgniarkę i położną (Dz. Urz. MZiOS Nr 12, poz. 45). Zostało ono uchylone przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w ustępie 3 obwieszczenia MZiOS z dnia 8 lipca 1997 roku w sprawie wykazu obowiązujących resortowych aktów prawnych (Dz. Urz. MZiOS Nr 4, poz. 26 z dnia 5 sierpnia 1997 roku). W powyższym wykazie znalazły się jednak, jako obowiązujące, wytyczne Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 marca 1977 roku w sprawie stosowania penicyliny i wykonywania skórnych prób uczuleniowych. Brak jest natomiast komunikatu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1978 roku (LS.Int. 02-5/78) w sprawie postępowania w razie polekowego wstrząsu anafilaktycznego. Powyższy komunikat został opracowany przez Krajowe Zespoły Specjalistyczne w Dziedzinie Anestezjologii i Interny przy współudziale Departamentu Opieki Zdrowotnej i Rehabilitacji. Ostatnia poprawiona wersja pochodzi z dnia 1 grudnia 1993 roku i jak się okazuje odnosi się ona również do nieobowiązującego już zarządzenia MZiOS z dnia 7 września 1981 roku w sprawie wykonywania niektórych czynności zawodowych przez pielęgniarki i położne. Pomocne w określeniu wytycznych stosowania penicyliny mogą okazać się także następujące dokumenty (w załączeniu):
1. Zalecenia Konsultanta Krajowego w Dziedzinie Pediatrii w sprawie zlecania przez lekarzy rodzinnych do wykonania w domu wstrzyknięć dożylnych bądź domięśniowych antybiotyków – u dzieci do 3-go miesiąca życia, 2. Zalecenia Krajowego Konsultanta w Dziedzinie Pielęgniarstwa Pediatrycznego
nr 2/2004 z dnia 16 marca 2004 roku w sprawie podawania antybiotyków u noworodków i niemowląt do 3-go miesiąca życia.

Sporządził:
mgr Marcin Michalczyk

Zatwierdził:
mgr Iwona Choromańska

Radca prawny NRPiP

źródło: NRPiP